Η απώλεια στην παιδική ψυχή

Από την ψυχολόγο Μαρία Κουρτίδου.

Η απώλεια στην παιδική ψυχή

Το πένθος, όπως και το διαζύγιο, είναι ένα μεταβατικό στάδιο, μια γέφυρα από την οποία το άτομο-παιδί περνά από τη διάλυση του γάμου σ’ ένα σημείο αποδοχής, από το οποίο μπορεί κατόπιν να συνεχίσει πιο εύκολα το δρόμο του.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες σχετικά με τα στάδια της απώλειας. Παρόλα αυτά, ο καθένας έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία και δεν πενθούν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Έτσι, όλοι περνούν από αυτά τα στάδια, αλλά ο καθένας με διαφορετική σειρά και με διαφορετική χρονικά «στάση» σε κάθε στάδιο. Θα ήταν καλύτερο να αντιμετωπίζεται η κάθε φάση ως μια «ομάδα» συναισθημάτων, που το κάθε άτομο θα νιώσει με το δικό του τρόπο και στους δικούς του χρόνους. Επίσης, πολλοί μπορούν να περάσουν ξανά και ξανά απ’ το ίδιο στάδιο. Σ’ όλες αυτές τις φάσεις πάντως ο καθένας μετακινείται, εξελίσσεται, ωριμάζει και γίνεται πιο ανεξάρτητος (Bowlby, 1980).

Τα συναισθήματα που περνάει το κάθε άτομο που εμπλέκεται σ’ ένα διαζύγιο ή μια απώλεια δίνονται και στο παρακάτω σχήμα. Τα στάδια της προσαρμογής στο διαζύγιο είναι: σοκ και άρνηση, ανάταση και ανακούφιση, αναζήτηση, θυμός, διαπραγμάτευση, ενοχή, κατάθλιψη και τέλος αποδοχή και επανάληψη.

Σοκ και άρνηση

Το σοκ ειδικά από μία ξαφνική διακοπή του γάμου είναι τόσο μεγάλο που ολόκληρος ο κόσμος μοιάζει να βυθίζεται στο χάος. Είναι η αίσθηση του μουδιάσματος και της παράλυσης και η ιδέα ότι το άτομο «βλέπει έναν εφιάλτη» ή η πεποίθηση του «είναι αδύνατον να συμβαίνει αυτό σε μένα». Η περίοδος του σοκ δίνει την ευκαιρία να συγκεντρώσει το άτομο μερικές δυνάμεις για να μπορέσει αργότερα να ανταποκριθεί στο πρόβλημα. Μπορεί να παρουσιαστεί αναισθησία ή μη αντίδραση στην κατάσταση ή φαινομενική αδιαφορία, ακατάσχετο γέλιο, μειωμένη όραση και ακοή, αίσθηση ψύχους και παράλυσης και μεγάλη κούραση (Kirk, 2002). Επίσης, η άρνηση μοιάζει με πανοπλία που προστατεύει όχι μόνο από τον ίδιο τον πόνο αλλά και δεν επιτρέπει στους άλλους να τον διακρίνουν (Kübler-Ross, 1969). Το άτομο δε θέλει να αναγνωρίσει την πραγματικότητα και συναισθηματικά την αρνείται για να αποφύγει τον πόνο που προκαλεί (Herbert, 1998).

Ανάταση και ανακούφιση

Αυτή η φάση, χαρακτηρίζεται από συντομία και σε πολλές περιπτώσεις το άτομο δεν την περνάει καθόλου. Ο άνθρωπος που πλήττεται δεν μπορεί ν’ αντιμετωπίσει την πραγματικότητα από τη διάλυση του γάμου και νομίζει πως μπορεί να εξαπατήσει τον κάθε παρατηρητή πως έχει ξεπεράσει τον πόνο ενώ δεν έχει καν αρχίσει να τον αντιμετωπίζει (Kirk, 2002).

Αναζήτηση

Τα άτομα που βιώνουν τις συνέπειες του διαζυγίου «ψάχνουν» να ξαναβρούν το χαμένο σύζυγο ή γονιό (Bowlby,1980). Αυτή η «αναζήτηση» που στην πραγματικότητα είναι μία άρνηση της αποδοχής του διαζυγίου παίρνει πολλές μορφές π.χ. επισκέψεις σε «παλιά» στέκια ή και πιο θλιβερές όπως π.χ. αμέτρητα τηλεφωνήματα στον πρώην σύζυγο ή γονέα (Herbert, 1998).

Θυμός

Μετά τη συνειδητοποίηση της οριστικότητας του χωρισμού, ακολουθεί ο θυμός, που συνήθως είναι καταστροφικός, γεμάτος πικρία ή και διάθεση εκδίκησης. Πολλές φορές, ο θυμός μπορεί να στραφεί και εναντίον του ίδιου του εαυτού γιατί το άτομο « δεν έκανε ότι μπορούσε για να σώσει το γάμο». Πολλά άτομα, παραμένουν σ’ αυτό το στάδιο για πολύ καιρό και πολλές φορές καταλήγουν να αλλοιώσουν ακόμα και το χαρακτήρα τους (Kirk, 2002).

Διαπραγμάτευση

Η φάση αυτή είναι, η προσπάθεια να αλλάξουν την κατάσταση ως μια απελπισμένη προσπάθεια να ξανακερδίσουν αυτό που έχασαν π.χ. η φράση μιας γυναίκας «θα κάνω τα πάντα, ό,τι μου ζητήσεις». Σύμφωνα με την Kirk, όταν κανείς διαπραγματεύεται, δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να κλείνει τα μάτια μπροστά στην κατάσταση και να προσπαθεί να περισώσει τα υπολείμματα του εγωισμού του.

Ενοχή

Στη φάση αυτή, το άτομο αισθάνεται υπερβολική αίσθηση αποτυχίας και ευθύνης και εξυψώνει τον/ την πρώην σύντροφο ή το γονιό που έχει φύγει από το σπίτι. Το αίσθημα της ενοχής μπορεί να προκαλέσει εχθρότητα ή επιθετικότητα που με τη σειρά τους, θα γίνουν οι αιτίες καταστροφής ενός επόμενου δεσμού (Kirk,2002).

Κατάθλιψη

Στην περίπτωση που ο θυμός στραφεί εναντίον του εαυτού, μπορεί να προκληθεί μελαγχολία, κατάθλιψη ή και απελπισία. Ο διαζευγμένος, ή και το παιδί που βιώνει ένα διαζύγιο, νιώθει πληγωμένος και «βουλιάζει» στην απελπισία της κατάθλιψης ακόμη και για χρόνια. Ωστόσο, αυτή η φάση αποτελεί την κορύφωση της διαδρομής και είναι πια η τελευταία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Kirk: Όποιος βρίσκεται σ’ αυτό το στάδιο, έχει πραγματικά φτάσει στον πάτο και απ’ αυτό το σημείο η μόνη δυνατή πορεία είναι προς τα πάνω.

Αποδοχή και επανάληψη

Σταδιακά, έρχεται η αποδοχή της νέας ζωής και η απελευθέρωση απ’ όλα τα προηγούμενα άσχημα συναισθήματα. Το άτομο προσαρμόζεται στη νέα κατάσταση και γίνεται πιο ρεαλιστικό, δυνατό, αυτόνομο και ώριμο.

Η ανάγκη αναζήτησης κάποιου νοήματος σηματοδοτεί τη «ζωντάνευση» και την αλλαγή στη ζωή του ατόμου. Βέβαια, ακόμη κι αυτοί που επιτυγχάνουν να βγουν απ’ τη διαδικασία του διαζυγίου μπορεί αν ξαναπεράσουν αρκετές φορές απ’ όλα τα στάδια πριν την οριστική φυγή απ’ αυτή την επώδυνη εμπειρία (Bowlby, 1980).

Παρακαλούμε κατά την ηλεκτρονική αναδημοσίευση οποιουδήποτε περιεχομένου να αναγράφετε την πηγή με ενεργό σύνδεσμο προς το oloigiatopaidi.gr . Ευχαριστούμε!