Αισθητηριακή ολοκλήρωση

Από τον εργοθεραπευτή Σωτήρη Σιμάκη.

Αισθητηριακή ολοκλήρωση

Η ύπαρξη διαταραχών αισθητηριακής επεξεργασίας αποτυπώνονται συχνά σε διάφορες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής των παιδιών μας. Συχνά προσπαθούμε να εξηγήσουμε γιατί το παιδί μας δεν εμφανίζει ιδιαίτερη αίσθηση του φόβου, γιατί κινείται συνεχώς και απότομα στο χώρο, γιατί κυλιέται συνεχώς στο πάτωμα, γιατί δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, γιατί δε θέλει να λερώνεται και να παίζει με την άμμο ή το χώμα, γιατί δυσανασχετεί όταν πρέπει να κάνει μπάνιο, γιατί τρώει συγκεκριμένες τροφές και αποφεύγει άλλες, γιατί αποφεύγει το παιχνίδι με τους συνομηλίκους. Πολλές εξηγήσεις έχουν δοθεί από επιστήμονες διαφόρων κλάδων στο πέρασμα των χρόνων.

Η εργοθεραπεύτρια A. Jean Ayres διαπίστωσε ότι οι περιορισμοί στην λειτουργικότητα πολλών παιδιών σε κινητικό, αντιληπτικό και συναισθηματικό επίπεδο κατά την ανάπτυξή τους, οφείλονταν περισσότερο σε αισθητηριακούς – αντιληπτικούς παράγοντες παρά σε άλλα αίτια. Η θεωρία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης (Sensory Integration), μία από τις πιο τεκμηριωμένες επιστημονικά προσεγγίσεις, εστιάζει στην ικανότητα του Κεντρικού Συστήματος (Κ.Ν.Σ.) να οργανώνει και να ερμηνεύει τα αισθητηριακά ερεθίσματα (από το σώμα και το περιβάλλον), ώστε να μπορεί το άτομο να αλληλεπιδράσει λειτουργικότερα και αποδοτικότερα μέσα σε αυτό.

Σύμφωνα με την Δρ. Ayres,  ένα παιδί έρχεται πρώτα σε επαφή με ερεθίσματα που προέρχονται από το ίδιο του το σώμα και του δίνουν πληροφορίες για το σώμα του και τη σχέση του με το χώρο και αργότερα με ερεθίσματα από το εξωτερικό περιβάλλον. Αυτή η διαδικασία αποτελεί τη βάση για την επιτυχή επεξεργασία και των αισθήσεων της όρασης, της ακοής, της γεύσης και της όσφρησης που δίνουν πληροφορίες για πράγματα που βρίσκονται έξω από το σώμα.

Η θεωρία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης μελετά τη λειτουργία τριών σωματοκεντρικών και αρχέγονων συστημάτων : το απτικό, το ιδιοδεκτικό και το αιθουσαίο.

Ένα παιδί με απτική υπερευαισθησία μπορεί να:

• Αντιδρά αρνητικά προς το απαλό άγγιγμα και μπορεί να εκδηλώσει άγχος, φόβο ή επιθετικότητα
• Αντιδρά αρνητικά σε φιλικά χτυπήματα στην πλάτη, εάν το άτομο αυτό δεν είναι ο γονέας ή κάποιος γνωστός
• Αντιδρά υπερβολικά σε εμπειρίες σωματικού πόνου, π.χ. κάνει «μεγάλο ζήτημα» μια επιφανειακή γρατζουνιά
• Αποφεύγει την επαφή με κάποιες υφές ή επιφάνειες, όπως υφάσματα, χαλιά ή κουβέρτες
• Παραπονιέται για είδη ρουχισμού, όπως καινούρια ρούχα, κάλτσες, κασκόλ, πουκάμισα, ζώνες, κορδόνια παπουτσιών, καπέλα, δείχνοντας δυσαρέσκεια κατά την επαφή με το δέρμα
• Μην του αρέσει το μπάνιο και να του κόβουν τα νύχια
• Αποφεύγει το παιχνίδι μέσα στο όποιο μπορεί να λερωθεί

Ένα παιδί με χαρακτηριστικά αιθουσαίας δυσλειτουργίας  μπορεί να :

• Δυσανασχετεί σε δραστηριότητες όπως κούνιες, τσουλήθρες και στριφογύρισμα
• Μην αισθάνεται άνετα σε ασανσέρ ή κυλιόμενες σκάλες
• Κινείται προσεκτικά ή ληθαργικά και να φοβάται να ρισκάρει
• Φοβάται τα ύψη
• Δυσκολεύεται να παραμείνει ακίνητο ή καθιστό στην καρέκλα του
• Αναζητά έντονες κινητικές εμπειρίες, όπως να λικνίζεται μπρος πίσω, να πηδάει πάνω στα έπιπλα, να στριφογυρίζει συνεχώς.

Επιπλέον, το παιδί με δυσκολίες στην ιδιοδεκτική λειτουργία μπορεί να:

• Πέφτει και να συγκρούεται σκόπιμα πάνω σε αντικείμενα, π.χ. να πηδά από ψηλά επίπεδα
• Να δαγκώνει ή να θηλάζει τα δάχτυλά του
• Να μασά συνεχώς αντικείμενα, όπως τα ρούχα του ή τα παιχνίδι του
• Δυσκολεύεται να διατηρήσει την ισορροπία του
• Δυσκολεύεται να καταλάβει που βρίσκεται το σώμα του σε σχέση με αντικείμενα ή άλλους ανθρώπους, γι’ αυτό πέφτει συχνά, σκοντάφτει πάνω σε αντικείμενα.

Πότε τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια;

Είναι γεγονός πως πολλές από τα καθημερινές μας δραστηριότητες εκτελούνται αυτόματα χωρίς να σκεφτούμε ή να οργανώσουμε την κίνησή μας. Σε πολλά παιδιά όμως με δυσκολίες αισθητηριακής επεξεργασίας αυτό είναι δύσκολο. Είναι σημαντικό να εντοπίσουμε πότε αυτά τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια. Η παρέμβαση κρίνεται απαραίτητη όταν εμφανίζουν:

• Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
• Δυσκολίες στο λόγο και την ομιλία
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Κοινωνικές – συναισθηματικές δυσκολίες
• Δυσκολίες στην αδρή και λεπτή κίνηση
• Έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠ – Υ
• Ευαισθησία στο φως
• Απτική αμυντικότητα

Παρέμβαση

Η παρέμβαση γίνεται από εκπαιδευόμενους στην αισθητηριακή ολοκλήρωση θεραπευτές και σε ειδικά εξοπλισμένο χώρο. Στα πρώτα στάδια της θεραπείας κυρίαρχο ρόλο κατέχει η αύξηση της συχνότητας και διάρκειας των προσαρμοστικών αντιδράσεων.

Καθώς εξελίσσεται η θεραπευτική διαδικασία, ο θεραπευτής διαμορφώνει τις συνθήκες ώστε το παιδί να εμπλέκεται βαθμιαία σε πολυπλοκότερες αντιδράσεις. Οι δραστηριότητες αποσκοπούν στη διατήρηση του μέγιστου δυνατού επιπέδου εγρήγορσης, προετοιμάζοντας στο κεντρικό νευρικό σύστημα να λειτουργήσει με στόχο την κορύφωση όλων των λειτουργιών, την πράξη. Βασική αρχή της θεραπευτικής διαδικασίας είναι ότι στοχεύουμε στη βελτίωση της νευρολογικής διεργασίας και στην οργάνωση των αισθητηριακών ερεθισμών και όχι στην εκπαίδευση συγκεκριμένων δεξιοτήτων.

Με άλλα λόγια, το παιδί με κακή ιδιοδεκτικότητα το οποίο πιέζει πολύ το πλαστικό ποτήρι και το τσακίζει, δε θα το εκπαιδεύσουμε στο πώς να κρατάει το ποτήρι, αλλά με κατάλληλες δραστηριότητες θα μπορέσει να ρυθμίσει την ιδιοδεκτική του εισροή, κάτι που θα παραμείνει σε οποιαδήποτε δραστηριότητα. Η παρέμβαση γίνεται σε ατομικό επίπεδο βασισμένη στις δυνατότητες και όχι στις αδυναμίες του παιδιού.

Οι γενικοί στόχοι της παρέμβασης είναι:

• Η βελτίωση της επεξεργασίας και οργάνωσης των αισθητηριακών ερεθισμάτων
• Η αύξηση της συχνότητας και της διάρκειας των αντιδράσεων προσαρμογής
• Ανάπτυξη της γλωσσικής λεκτικής ικανότητας
• Βελτίωση των αντιληπτικών δεξιοτήτων
• Βελτίωση των δεξιοτήτων αδρού συντονισμού
• Η βελτίωση της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού
• Αύξηση του χρόνου συγκέντρωσης στην δραστηριότητα
• Βελτίωση των σχολικών επιδόσεων
• Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και προσαρμογή στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής

 

Παρακαλούμε κατά την ηλεκτρονική αναδημοσίευση οποιουδήποτε περιεχομένου να αναγράφετε την πηγή με ενεργό σύνδεσμο προς το oloigiatopaidi.gr . Ευχαριστούμε!